Hiện tượng “trượt khí” thường được hiểu là tình trạng khí năng lượng bị lệch lạc hoặc ô nhiễm, dẫn đến các rối loạn về thể chất và tinh thần. Khái niệm này xuất hiện trong nhiều nền văn hóa với những tên gọi khác nhau, từ “rối loạn khí công” (tẩu hỏa nhập ma) trong khí công Trung Hoa, “hội chứng Kundalini” trong yoga Ấn Độ, cho đến các khái niệm về năng lượng tiêu cực trong khoa học năng lượng phương Tây và “tà khí” trong y học cổ truyền Á Đông. Báo cáo này sẽ nghiên cứu chuyên sâu hiện tượng trượt khí dưới góc nhìn của các hệ thống khác nhau, bao gồm cả lý thuyết nền tảng và ứng dụng lâm sàng. Chúng tôi sẽ phân loại các loại trượt khí theo từng hệ thống, trình bày cách nhận biết/chẩn đoán, các phương pháp xử lý điều hòa, và cách bảo vệ phòng ngừa trượt khí. Mục tiêu là cung cấp cái nhìn toàn diện, có hệ thống về hiện tượng này dựa trên tri thức đa dạng trên thế giới, từ truyền thống tới hiện đại.

Tổng quan phân loại hiện tượng “trượt khí” theo các hệ thống: Bảng dưới đây tóm tắt những thuật ngữ tương đương và đặc điểm chính của hiện tượng “trượt khí” trong các hệ thống khí công, yoga, khoa học năng lượng phương Tây, y học truyền thống và y học hiện đại:

Khí công (Trung Hoa)

Rối loạn khí công (氣功偏差), Tẩu hỏa nhập ma (走火入魔)

Rối loạn tâm sinh lý do luyện công sai cách. Kinh mạch khí bị đảo lộn, khí huyết “chạy ngược”, gây triệu chứng thể chất (đau đầu, đau ngực, tê dại, v.v.) và triệu chứng tâm thần (hoảng loạn, ảo giác, mê sảng)​.

Yoga (Ấn Độ)

Hội chứng Kundalini, Kundalini syndrome

Hiện tượng năng lượng Kundalini thức tỉnh một cách bất thường hoặc thiếu kiểm soát, gây ra loạt triệu chứng tương tự rối loạn khí công. Bao gồm cảm giác nóng lạnh, rung động, co giật trong cơ thể và rối loạn tâm lý (lo âu, trầm cảm, hoang tưởng…) có thể giống trạng thái loạn thần​.

Khoa học năng lượng (phương Tây)

Negative energy, Energy block, Spiritual emergency

Khái niệm năng lượng “xấu” tích tụ hoặc lưu chuyển sai cách trong trường năng lượng con người. Ví dụ: hấp thụ năng lượng tiêu cực từ người bệnh khi chữa lành Reiki khiến healer mệt mỏi, suy kiệt​. Trượt khí trong bối cảnh này thường gắn với tắc nghẽn luân xa, uế khí trong hào quang, cần được thanh tẩy để cân bằng lại năng lượng.

Y học truyền thống (Đông phương)

Tà khí, Âm khí, Trọc khí (trược khí)

Tà khí chỉ các yếu tố ngoại lai gây bệnh (theo Đông y là lục dâm: phong, hàn, thử, thấp, táo, hỏa). Khi chính khí (sức đề kháng) suy giảm, tà khí xâm nhập gây rối loạn sinh lý, bệnh tật​. Ngoài ra, âm khí/trọc khí còn chỉ năng lượng âm tính, uế khí do tích tụ độc tố hoặc môi trường xấu (như “tà độc và trược khí do nội sinh” từ uất kết, tắc nghẽn khí hóa).

Y học hiện đại (Tây phương)

Phản ứng loạn thần khí công (Qi-gong psychotic reaction), Khủng hoảng tâm linh (spiritual crisis)

Hiện tượng trượt khí được nhìn nhận như một rối loạn tâm thần cấp tính liên quan đến thực hành tâm linh. DSM-IV (Mỹ) xếp “phản ứng loạn thần khí công” vào nhóm hội chứng rối loạn gắn với văn hóa, với đặc trưng triệu chứng loạn thần (ảo giác, hoang tưởng) xuất hiện sau khi luyện tập khí công quá mức​. Tương tự, các khủng hoảng tâm linh khác (như Kundalini) được giới chuyên môn lưu ý phân biệt với rối loạn tâm thần thực thụ.

Bảng trên cho thấy dù khác biệt về thuật ngữ và khung lý thuyết, các hệ thống đều đề cập đến một hiện tượng chung: sự mất cân bằng hoặc nhiễu loạn nghiêm trọng của năng lượng sống (khí, prana, bioenergy...) trong cơ thể, kéo theo những rối loạn đa dạng. Sau đây, chúng ta sẽ lần lượt đi sâu vào từng hệ thống để tìm hiểu chi tiết về các loại trượt khí, cách nhận biết, phương pháp xử lý và cách phòng tránh.